นิ่วในถุงน้ำดีเกิดได้อย่างไร
ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดนิ่ว
- คนอ้วนจะเกิดนิ่วที่มี cholesterol เนื่องจากการบีบตัวของถุงน้ำดีลดลง
- การได้ฮอร์โมน estrogen จากการรับประทานหรือตั้งครรภ์ทำให้ระดับ cholesterol ในน้ำดีสูง
- เชื้อชาติ
- เพศ หญิงพบมากกว่าชาย
- อายุที่พบบ่อยอายุ 60 ขึ้นไป
- ได้ยาลดไขมันบางชนิด ทำให้ cholesterol ในน้ำดีสูง
- ผู้ป่วยเบาหวาน เนื่องจากมีระดับ triglyceride สูง
- การลดน้ำหนักอย่างรวดเร็ว ทำให้ร่างกายละลายไขมันมากไป
ผู้ป่วยบางรายอาจจะไม่มีอาการอะไร บางรายมีอาการปวดเฉียบพลัน
- ปวดท้องบนขวาปวดตลอดอาจจะปวดนานเป็นชั่วโมง
- ปวดมักจะปวดอยู่บริเวณสะบัก
- อาจจะปวดร้าวไปไหล่ขวา
- มีอาการคลื่นไส้อาเจียนร่วมด้วย
- ท้องอืด
- รับประทานอาหารมันแล้วทำให้ท้องอืด
- ปวดมวนท้อง
- เรอเปรียว
- มีลมในท้อง
- อาหารไม่ย่อย
- ไข้สูง และมีเหงื่อออก
- ไข้เรื้อรัง
- ตัวเหลืองตาเหลือง หรือที่เรียกดีซ่าน
- อุจาระเป็นสีขาว
การรักษา
- การผ่าตัดเอาถุงน้ำดีออกเป็นการแก้ปัญหาที่ถาวร เพื่อไม่ให้เกิดนิ่วในถุงน้ำดีขึ้นได้อีกต่อไป และป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงต่างๆ ไม่สามารถรักษาโดยใช้เครื่องสลายนิ่ว
- การรักษาโดยใช้ยาละลายนิ่ว ใช้ได้เฉพาะนิ่วบางชนิด และต้องรับประทานยาเป็นเวลานาน และเมื่อหยุดยาก็อาจเกิดนิ่วในถุงน้ำดีได้อีก
1. ผ่าตัดแบบเดิม โดยการผ่าตัดเปิดหน้าท้อง (Open Cholecystectomy) ปัจจุบันจะเลือกใช้ในการผ่าตัดถุงน้ำดีที่มีอาการอักเสบมากหรือแตกทะลุในช่องท้อง
2. ผ่าตัดภายใต้กล้อง โดยการเจาะรูเล็กๆ ที่หน้าท้อง (Laparoscopic Cholecystectomy) ถ้าผู้ป่วยไม่มีถุงน้ำดีอักเสบเฉียบพลัน สามารถทำได้สำเร็จถึงร้อยละ 95 ถ้าถุงน้ำดีอักเสบเฉียบพลันเกิน 3 วัน โอกาสผ่าตัดโดยวิธีนี้ได้สำเร็จจะน้อยลง
ผลเสียจากการตัดถุงน้ำดีทิ้ง
ผู้ที่ถูกตัดถุงน้ำดี จะไม่มีแหล่งเก็บน้ำดี ทำให้น้ำดีที่ผลิตออกมาเอ่ออยู่ในตับ และส่งผลให้ปริมาณน้ำดีที่จะถูกส่งไปยังระบบทางเดินอาหารลดลง จึงมีผลกระทบต่อต่อระบบกระเพาะอาหารและลำไส้ บางรายมีอาการท้องอืด ท้องร่วง กินอาหารที่มีไขมันไม่ได้ ตลอดชีวิต นอกจากนี้ เมื่อน้ำดีเอ่อล้นในตับ ตับจะทำงานได้ลดลง ม้ามมีเส้นประสาทที่เชื่อมต่อกับถุงน้ำดี เมื่อถุงน้ำดีถูกตัดทิ้ง ม้ามจะเสียสมดุล ตามหลักแพทย์แผนจีน ม้ามจะให้พลังงานแก่หัวใจ ดังนั้นถ้าม้ามมีปัญหาย่อมส่งผลต่อการทำงานของหัวใจ อาจทำให้มีอาการใจหวิวหรือตกใจง่ายขึ้น นอกจากนี้ตามหลักแพทย์แผนจีนยังมีการการกล่าวถึงการมีพลังในระบบอวัยวะสืบพันธุ์ที่ลดลงอีกด้วย
ผลสืบเนื่องหลังจากการผ่าตัดถุงน้ำดี
ในภาวะปกติตับของเราจะขับน้ำดีออกมา เพื่อช่วยย่อยอาหารที่เป็นไขมัน
และน้ำดีในร่างกายของคนปกติก็จะเก็บไว้ในถุงน้ำดีและจะปล่อยออกมาเพื่อช่วยย่อยอาหารประเภทไขมัน
หลังจากกที่เราผ่าตัดเอาถุงน้ำดีออก ตับของเราคงยังจะปล่อยน้ำดี
เข้าไปยังลำไส้เล็ก ดังนั้นการที่เราผ่าตัดเอาถุงน้ำดีออกจะทำการการปล่อยน้ำดีนั้นไม่ค่อยคงเส้นคงว่า
ซึ่งอาจจะทำให้เผู้ป่วยรู้สึกเจ็บปวด ไม่สบายท้อง และท้องเสีย หลังจากมื้ออาหาร
โดยเฉพาะอย่างยิ่งหลังจากรับประทานอาหารที่มีไขมันสูง
ข้อแนะนำให้การรับประทานอาหาร
ผู้ป่วยหลังการผ่าตัดจะได้รับอาหารมื้อเล็ก ๆ
เพื่อให้ร่างกายปรับสภาพกับการมีน้ำดีปริมาณที่ลดลง
ซึ่งการได้รับอาหารมื้อเล็ก ๆ ทำให้ไหลของน้ำดีดีกว่า ( Katherine Zeratsky
and Jennifer Nelson จาก MayoClinic.com) การับประทานอาหารมื้อเล็ก ๆ
ช่วยให้ร่างกายผลิตน้ำดีได้พอเหมาะกับปริมาณอาหารแต่ละมื้อ อาหารควรเป็น
เมล็ดธัญพืช ผลไม้ ผัก และมีอาหารประเภทโปรตีนที่มีไขมันประกอบ ปริมาณเล็กน้อย
เช่น นมพร่องมันเนย ,เนื้อไก่ หรือปลา หลีกเลี่ยงเครื่องดื่มที่มีส่วนผสมของคาเฟอีน ,น้ำอัดลม
อาหารมัน ๆ และอาหารที่หวานจัด ซึ่งจะทำให้ผู้ป่วยหลังผ่าตัด ท้องเสียได้
ข้อแนะนำในการบริโภคอาหารไขมัน
ผู้ป่วยควรหลีกเลี่ยงอาหารที่มีไขมันสูง เช่น อาหารจานด่วน
หรืออาหารขยะ น้ำราด หรือซอสที่มัน ๆ และอาหารทอด
ซึ่งอาหารพวกนี้จะทำให้การผลิตน้ำดีไม่เพียงพอที่จะย่อย
โดยค่าที่เหมาะสมของไขมันที่ควรได้รับต่อมื้ออาหารก็คือ 3 กรัม/มื้อ
ดังนั้นผู้ป่วยควรอ่านฉลากอาหารก่อนรับประทาน
และควรรับปรับประทานอาหารที่รู้จักกันโดยทั่วไปว่ามีไขมันต่ำ เช่น
ไอศกรีมไร้ไขมัน
โยเกิร์ตธรรมชาติไขมันต่ำ ไข่ขาว
และเนื้อหมูที่ตัดเอาไขมันออกแล้ว
ข้อควรระวัง
อย่าหยุดรับประทานอาหารที่แพทย์สั่งให้รับประทานเอง
ควรพูดคุยกับแพทย์ก่อนจะทำการเปลี่ยนอาหารเป็นอย่างอื่นนอกเหนือจากที่แพทย์สั่ง
การไม่รับประทานอาหารตามที่แพทย์สั่งจะทำให้ผู้ป่วยเกิดภาวะแทรกซ้อนหลังการผ่าตัด
